Oświadczenia majątkowe
Oświadczenia majątkowe są stałym elementem życia samorządowców. Muszą składać je radni, wójtowie, burmistrzowie, prezydencji miast, członkowie zarządów, kierownicy jednostek, sekretarze, skarbnicy, ale także osoby wydające decyzje administracyjne i osoby zarządzające samorządowymi osobami prawnymi.
W artykule chcemy zwrócić podzielić się naszymi doświadczeniami związanymi z oświadczeniami majątkowymi nie tylko z punktu widzenia karnego.
Oświadczenia majątkowe – kiedy należy je złożyć?
W dużym skrócie pierwsze oświadczenie należy złożyć w ciągu 30 dni o dnia wyboru, powołania lub zatrudnienia na danym stanowisku. W przypadku uzyskania umocowania do wydawania decyzji w trakcie trwania stosunku pracy termin ten należy liczyć od dnia umocowania.
Choć przepisy tego nie regulują, pierwsze oświadczenie należy złożyć według stanu na dzień złożenia oświadczenia.
Kolejne oświadczenia składa się do 30 kwietnia, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego.
Ostatnie oświadczenie radnych i wójtów składane jest na dwa miesiące przed upływem kadencji rady. Pozostałe osoby składają oświadczenia w dniu odwołania ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę. W tym wypadku przepisy również nie regulują według stanu na jaki dzień należy złożyć oświadczenie, ale przyjmuje się, że powinien to być stan na dzień odwołania ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę.
Sankcje
Jeżeli osoba zobowiązana do złożenia oświadczenia tego nie zrobi, powinna zostać wezwana do złożenia oświadczenia w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. W przypadku niezłożenia oświadczenia przez osoby pochodzące z wyboru, sankcją powinno być wygaszenie ich mandatu.
Ustawodawca przewidział trzy rodzaje sankcji. Pierwszą jest wygaszenie mandatu, dotyczy to radnych lub wójta, z kolei skarbnik powinien zostać odwołany ze stanowiska.
W przypadku pozostałych osób sankcją jest utrata wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie do dnia złożenia oświadczenia. Z osobami tymi należy także rozwiązać stosunek pracy w terminie 30 dni, od dnia w którym upłynął termin na złożenie oświadczenia. Co ciekawe, przyjmuje się, że po upływie 30 dni nie ma już możliwości rozwiązania stosunku pracy.
Warto zaznaczyć, że w praktyce nie istnieje żadna skuteczna sankcja za niezłożenie ostatniego oświadczenia majątkowego. W praktyce wygaszenie mandatu jest niemożliwe
Ostatnią sankcją jest odpowiedzialność karna, tu jednak przesłanką nie jest brak złożenia oświadczenia, złożenie oświadczenia fałszywego.
Odpowiedzialność za złożenie fałszywego oświadczenia majątkowego, czyli?
Sankcją za złożenie oświadczenia zawierającego informacje nieprawdziwe może być odpowiedzialność karna. Karane jest tylko podanie nieprawdy lub zatajenie nieprawdy, za co grozi do 8 lat pozbawienia wolności.
O takiej odpowiedzialności nie trzeba być pouczonym, wystarczająca jest odpowiednia adnotacja na wzorze oświadczenia majątkowego. Teoretycznie zatem, gdyby ktoś złożył oświadczenie na nieprawidłowym wzorze, bez odpowiedniego oświadczenia nie ponosiłby odpowiedzialności.
Karane jest tylko złożenie oświadczenia niezgodnego z prawdą, nie można zatem odpowiadać karnie za niezłożenie oświadczenia lub złożenie go w złym terminie, czy też ze stanem na zły dzień.
Omawiane przestępstwo można popełnić tylko umyślnie, przy czym może to być tak zwany zamiar ewentualny. Nie można zatem odpowiadać na przykład za pominięcie przedmiotu, co do którego było się przekonanym, że ma wartość mniejszą niż 10 000 zł (np. obrazu). Nie można także odpowiadać za pominięcie składników, o których się nie wiedziało, np. złocie ukrytym przez spadkodawcę w podłodze.
Warunkiem odpowiedzialności jest świadomość tego, że dany czyn może doprowadzić do podania informacji nieprawdziwych, np. zgodnie z podaniami rodzinnymi obraz wiszący w salonie był znanego autora, a mimo to osoba nie wpisała go do oświadczenia.
Przestępstwem jest podanie lub zatajenie informacji w sposób, którego szkodliwość społeczna będzie wyższa niż znikoma. Nie będą zatem stanowić podstawy odpowiedzialności drobne omyłki czy nieścisłości.
Złożenie korekty oświadczenia nie stanowi podstawy do wyłączenia odpowiedzialności. Dobrowolne przyznanie się do podania nieprawdy bądź zatajenia prawdy w oświadczeniu majątkowym może być jednak potraktowane jako forma czynnego żalu, dająca podstawę do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary czy nawet odstąpienia od jej wymierzenia.
Przedmiotem ochrony jest rzetelność i zaufanie w zakresie oświadczeń majątkowych składanych przez podmioty zobowiązane, jak też prawidłowość postępowania organów. Dlatego jednostka samorządu terytorialnego nie może występować jako pokrzywdzona w toku postępowania karnego.
Odpowiedzialność tylko na podstawie ustawy
Co ciekawe, we wzorze oświadczenia znajdują się pola, które nie odpowiadają dokładnie wymogom wynikającym z przepisów ustawy. Jest to istotne, ponieważ odpowiedzialność karna przewidziana jest wyłącznie za złożenie oświadczenia niezgodnego z przepisami ustawy. Nie można ponosić karnej odpowiedzialności za złożenie oświadczenia niegodnego tylko z rozporządzeniem.
Wzory określone rozporządzeniami przewiduje miejsce na podanie danych o papierach wartościowych. Jednakże ustawa wymaga jedynie podanie danych o udziałach i akcjach w spółkach handlowych. Potencjalnie zatem np. obligacje skarbowe, weksle czy nawet kryptowaluta pominięte w oświadczeniu nie mogą być podstawą do ponoszenia odpowiedzialności.
Wzory oświadczeń wymagają podania przychodów i dochodów z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego i działalności gospodarczej. Tymczasem ustawa przewiduje jedynie podanie informacji o dochodach. Oznacza to, że podanie nawet najbardziej fałszywej informacji o przychodach nie może być podstawą odpowiedzialności.
Niejasności w składaniu oświadczeń majątkowych – jakie informacje rzeczywiście trzeba podać?
Każda osoba składająca oświadczenie jest zobowiązana do podania informacji o mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 000 zł. Ustawa nie precyzuje jak dokładne mają to być informacje. Wzory dookreślają jedynie, że w przypadku pojazdów mechanicznych należy podać markę, model i rok produkcji. Nie chcąc się na razić na podanie informacji nieprawdziwej lepiej jest jej nie podawać w ogóle. Jeżeli nie wiemy jaka jest wartość pojazdu lub np. biżuterii lepiej jej nie podawać, skoro nie jesteśmy do tego zobowiązani.
Bardzo złożoną kwestią jest podanie informacji o zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 000 złotych. Są to informacje m. in. o zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone. O ile intuicyjnie sprawa wydaje się prosta, a tyle w praktyce może powstać szereg wątpliwości. Pierwszym problemem są świadczenia okresowe, nie wiadomo w jaki sposób liczyć np. wartość umowy najmu. Podobnie można rozważać np. zobowiązania alimentacyjne.
Trzeba zauważyć, że ustawodawca wymaga podania danych o kredytach i pożyczkach wraz z warunkami, na jakie zostały udzielone. W teorii wymagałoby to przepisania istotnej części umowy, same warunki, na jakich udzielono pożyczki to przecież nie tylko kwota i czas spłaty, ale także oprocentowanie, prowizje, opłaty. Na szczęście nikt nie wymaga tak dokładnych danych. Z punktu widzenia odpowiedzialności karnej można byłoby bronić się zarzutem niedookreśloności ustawy. W praktyce powinno to wykluczyć odpowiedzialność.
Przedawnienie
Teoretycznie przedawnienie przestępstwa z art. 233 k.k. wynosi 15 lat. Warto jednak zauważyć, że oświadczenia majątkowe przechowuje się jedynie przez 6 lat. Po tym okresie udowodnienie komuś zarzucanego czynu może być bardzo trudne.
Oświadczenia majątkowe – Podsumowanie
Warto pamiętać, że choć składanie oświadczeń majątkowych jest czynnością ważną, o potencjalnie daleko idących konsekwencjach, to nie każdy błąd może być podstawą do odpowiedzialności karnej.
Przeczytaj także:
Odpowiedzialność karna za podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym
Add a Comment