Podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym
Jaka jest odpowiedzialność karna za podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym.
Obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego
Osoby piastujące kluczowe stanowiska w jednostkach samorządu terytorialnego mają obowiązek składania oświadczeń o stanie majątku. Za niezłożenie lub złożenie nieprawdziwego oświadczenia grożą różne konsekwencje.
W przypadku samorządu na każdym szczeblu obowiązek złożenia oświadczenia o stanie majątku spoczywa na radnych, skarbniku, sekretarzu, kierownikach jednostek organizacyjnych, osobach zarządzających i członkach organów zarządzających osobami prawnymi oraz osoby wydające decyzje administracyjne.
Dodatkowo w przypadku gmin obowiązek spoczywa na wójcie i zastępcy wójta (burmistrzu, zastępcy burmistrza). Oświadczenia majątkowe składa także starosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu. Z kolei w samorządzie wojewódzkim konieczne jest złożenie oświadczeń o stanie majątku przez marszałka województwa i resztę członków zarządu.
Oświadczenia majątkowe składa się zawsze w przypadku objęcia funkcji według stanu na dzień złożenia oświadczenia. Następnie składa się kolejne oświadczenia w terminie do 30 kwietnia według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku.
Osoby wchodzące w skład kadencyjnych organów składają także oświadczenia na dwa miesiące przed upływem kadencji według stanu na dzień złożenia. Dodatkowo konieczne jest złożenie oświadczenia w dniu odwołania ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę.
Sankcje za niezłożenie oświadczenia majątkowego
Konsekwencje niezłożenia oświadczenia majątkowego zależą od zajmowanego stanowiska. Może to być utrata wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie do dnia złożenia oświadczenia, odwołanie ze stanowiska lub wygaśnięcie mandatu. Warunkiem nałożenia sankcji jest wezwanie do złożenia oświadczenia i wyznaczenie dodatkowego czternastodniowego terminu.
Jeżeli radny lub wójt nie złoży oświadczenia w dodatkowym terminie jego mandat podlega wygaszeniu. W przypadku zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierowników jednostek organizacyjnych i pozostałych osób upływ terminu powoduje powoduje utratę ich wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie do dnia złożenia oświadczenia.
Prawne podstawy odpowiedzialności karnej
Ustawy samorządowe określają, że podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym, powoduje odpowiedzialność na podstawie art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Osoba, która oświadcza nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Kodeks karny precyzuje, że warunkiem odpowiedzialności jest, aby przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich uprawnień, uprzedził zeznającego o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie lub odebrał od niego przyrzeczenie. W przypadku oświadczeń obowiązek pouczenia jest spełniony poprze zamieszczenie odpowiedniej formuły na wzorze oświadczenia wprowadzonego przez rozporządzenie.
Teoretycznie można jednak sobie wyobrazić sytuację, w której osoba złożyła oświadczenie na niepełnym formularzu, który nie posiadał stosownego pouczenia. W takim wypadku nie będzie podstaw do pociągnięcie osoby do odpowiedzialności karnej.
Aby można było mówić o odpowiedzialności karnej konieczne jest nie tylko aby oświadczenie było obiektywnie nieprawdziwe. Konieczne jest wykazanie, że osoba świadomie podała w nim nieprawdę. Nie będzie odpowiadać osoba, która np. nie wiedziała jaka jest wartość jej majątku. Podobnie…
Odpowiedzialności karnej nie poniesie także osoba, która omyłkowo wpisała informacje nieprawdziwe lub nie podała wszystkich informacji.
Kolejną przesłanką odpowiedzialności jest szkodliwość społeczna czynu. Przestępstwem jest tylko taki czyn, którego szkodliwość społeczna jest wyższa niż znikoma. Przestępstwa nie będą zatem stanowić takie nieprawdziwe informacje, które wprawdzie świadomie zostały wpisane przez autora oświadczenia, ale nie mają one istotnego znaczenia (np. nieznaczna zmiana roku produkcji pojazdu).
Warto także wspomnieć, że sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli sprawca dobrowolnie sprostuje oświadczenie.
Odpowiedzialność za złożenie oświadczenia
Odpowiedzialność karna przewidziana jest wyłącznie za złożenie fałszywego oświadczenia. Oznacza to, że wypełnienie oświadczenia, ale niezłożenie go do właściwego organu nie jest czynem zabronionym. Podobnie złożenie niepodpisanego oświadczenia nie będzie karane. Wreszcie podpisanie oświadczenia do niewłaściwego organu nie stanowi przestępstwa (np. radny gminy składa oświadczenie majątkowe wojewodzie).
Odpowiedzialność przewidziana ustawą – podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym – praktyczne aspekty
Wzór oświadczenia majątkowego przedstawia rozporządzenie, które określa poszczególne pola dotyczące sytuacji majątkowej, które należy wypełnić. Rubryki tylko w pewnym stopniu odpowiadają informacjom, jakie powinny znaleźć się w oświadczeniu zgodnie z przepisami ustawy. Jest to niezwykle istotne, ponieważ przyjmuje się, że odpowiedzialności karnej może podlegać tylko ta osoba, która złożyła oświadczenie niezgodne z ustawą. Ponadto oczekiwania ustawodawcy muszą być precyzyjne i zrozumiałe.
Na podstawie ustaw samorządowych w oświadczeniu należy zawrzeć następujące informacje:
1) zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach handlowych oraz o nabyciu od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków, komunalnej osoby prawnej lub związku metropolitalnego mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także dane o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych;
2) dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć, z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu;
3) mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 000 złotych;
4) zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 000 złotych, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone.
Zgodnie z wzorem rozporządzenia należy podać informacje o „papierach wartościowych”. Papiery wartościowe nie są dokumentem wymienionym w ustawie. W związku z tym podanie fałszywej informacji w tym zakresie nie może być podstawą odpowiedzialności karnej.
Podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym – Gospodarstwo rolne
W przypadku gospodarstwa rolnego wzór wymaga podania informacji o przychodzie oraz dochodzie uzyskanym z tego tytułu. O ile informacje o dochodach są wymagane przez ustawę, o tyle ustawodawca nie wymaga podania danych o przychodach. W konsekwencji tylko podanie fałszywej informacji o dochodzie będzie podstawą do odpowiedzialności karnej. Podobnie będzie wyglądała odpowiedzialność związana z podaniem informacji o przychodach z tytułu działalności gospodarczej.
Podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym – Działalność gospodarcza
W przypadku działalności gospodarczej wątpliwe wydaje się także wymaganie informacji o byciu „pełnomocnikiem działalności”. Pojęcie jest nieprecyzyjne, gdyż nie określa zakresu pełnomocnictwa. Z pewnością nie każde pełnomocnictwo będzie upoważniało do prowadzenia całej działalności w czyimś imieniu. Poza tym nie można być pełnomocnikiem działalności, a co najwyżej pełnomocnikiem osoby prowadzącej działalność gospodarczą. W konsekwencji w tym zakresie odpowiedzialność karna również wydaje się wątpliwa.
Problematyczny jest także sposób ustalenia wartości. Umowa najmu mieszkania na okres dłuższy niż rok zapewne będzie przekraczać wartość 10 000 zł. Wobec braku metody ustalania wartości należy uznać, że w przypadku umów okresowych trudno w ogóle mówić o pociągnięciu kogoś do odpowiedzialności.
Oświadczenie majątkowe – ustalenie wartości nieruchomości
Kolejnym praktycznym aspektem jest ustalenie wartości ruchomości. Po pierwsze wartość powinna być określona na stan składania oświadczenia (lub 31 grudnia w przypadku oświadczenia rocznego). Jeżeli zatem ktoś kupił np. mebel, to jego wartość już w chwili odebrania ze sklepu będzie niższa niż katalogowa. Ponadto, osoba składająca oświadczenie może nie mieć świadomości co do tego, ile warte są rzeczy, które dostała lub odziedziczyła. W obu wypadkach kluczowa jest możliwość przypisania komuś winy. Podstawą do odpowiedzialności jest tylko takie fałszywe oświadczenie, w którym ktoś wiedział lub liczył się z tym, że podaje nieprawdę, a mimo tego to uczynił. Jeżeli zatem ktoś był przekonany, że dany przedmiot nie miał realnej wartości, a w rzeczywistości przedstawiał dużą wartość, to nie może ponosić odpowiedzialności karnej.
Wreszcie ostatnim wymogiem ustawowym jest podanie danych o zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 000 zł i warunkach na jakich zostały zaciągnięte. W tym zakresie powstaje szereg wątpliwości natury praktycznej. Mówiąc o warunkach należałoby skupić się na treści zobowiązania, czyli np. kwocie, wysokości odsetek, okresu itp. Tymczasem wzór oświadczenia wymaga podanie strony umowy, co nie zostało przewidziane w ustawie. W konsekwencji wydaje się, że niepodanie danych kontrahenta lub podanie danych nieprawdziwych nie może być podstawą odpowiedzialności karnej.
Odpowiedzialność karna za podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym – Podsumowanie
Oświadczenie o stanie majątkowym składa się pod groźbą odpowiedzialności karnej. Trzeba jednak pamiętać, że nie każde zatajenie lub podanie nieprawdziwej informacji może od razu powodować taką odpowiedzialność. Przede wszystkim naruszenie musi być na tyle istotne, aby było szkodliwe społecznie w stopniu wyższym niż znikomy. Dodatkowo podanie błędnej informacji musi być zawinione i wreszcie informacja musi być wymagana przez ustawę. Część rubryk wskazanych we wzorach wykracza poza normy ustawowe.
Add a Comment