Postępowanie w trybie wyborczym
Postępowanie w trybie wyborczym może być stosowane w trakcie kampanii wyborczej.
Obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego
Wolne, uczciwie i rzetelnie przeprowadzane wybory to fundament demokratycznego państwa prawnego. Jest oczywiste, że kampania wyborcza jest gorącym okresem, w którym każda informacja udostępniona opinii publicznej może zaważyć o wynikach wyborów. W normalnym postępowaniu sądowym proces trwa o wiele dłużej niż sama kampania. Nic dziwnego, że ustawodawca przewidział szczególny tryb mający zapewnić szybkie i sprawne orzekanie w trakcie tego szczególnego czasu. Niewątpliwym plusem postępowania w trybie wyborczym jest krótki czas trwania postępowania. Niestety tempo załatwiania spraw wymusza wprowadzenie istotnych ograniczeń.
Kiedy można stosować?
Postępowanie w trybie wyborczym może być stosowane w trakcie kampanii wyborczej. Przyjmuje się, że jest to okres od dnia ogłoszenia daty wyborów do chwili bezpośrednio poprzedzającej wybory. Omawiany tryb dotyczy zarówno wyborów do rad, jak i na stanowisko wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (w obu turach).
Podstawą do wszczęcia postępowania jest rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji w ramach agitacji wyborczej. Informacje mogą znaleźć się w prasie, materiałach wyborczych, w szczególności plakatach, ulotkach i hasłach. Jest to oczywiście wyliczenie przykładowe, do materiałów wyborczych należy też zaliczać wszelkiego rodzaju billboardy, afisze, apele, ogłoszenia, wpisy w mediach społecznościowych.
To, czy określone działanie posiada cechy agitacji wyborczej, zależy między innymi od tego, kto je podejmuje. Jeżeli czynności dokonywane są przez komitet lub przez osobę legitymującą się pisemną zgodą pełnomocnika wyborczego, to należy uznać, że są one dokonywane w ramach kampanii wyborczej. Jeżeli natomiast omawiane czynności, nawet mające elementy agitacji wyborczej (pozytywnej czy negatywnej), nie są dokonywane przez podmioty uprawnione do prowadzenia kampanii wyborczej, brak jest przesłanek prawnych do uznania, że podlegają normom Kodeksu wyborczego. Dlatego jeżeli osoba niewchodząca w skład komitetu wyborczego podaje nieprawdziwe informacje, nawet w toku spotkania wyborczego, to takiego działania nie można uznać za działania w ramach kampanii wyborczej.
Postępowanie w trybie wyborczym: Zakres, cel i ograniczenia weryfikacji informacji
Istotą postępowania jest ustalenie czy przedstawione informacje są nieprawdziwe. Musi to być zatem okoliczność obiektywna i weryfikowalna. Nieprawdziwą informacją będzie np. zaniżenie liczby inwestycji czy podanie złej kwoty zadłużenia danej jednostki. W postępowaniu wyborczym nie mogą być rozpatrywane kwestie dotyczące opinii, nawet jeżeli są jednoznacznie krzywdzące. Co więcej, w tym trybie nie mogą być rozpatrywane także postępowania naruszające dobra osobiste, takie jak cześć czy godność jeżeli naruszenie związane jest tylko z wypowiedziami ocennymi. Na przykład wypowiedź, że radny X działa na szkodę gminy i jest najgorszym radnym w dziejach gminy nie będzie mogło być zweryfikowane i stąd nie powinno być rozpatrywane przez sąd w trybie wyborczym. Podobnie w trybie wyborczym nie mogą być weryfikowane obietnice składane przez kandydatów. Również brak stanowiska w danej kwestii nie może być przedmiotem sprawy.
Wniosek można złożyć najwcześniej po ogłoszeniu daty wyborów, dopiero wtedy możliwe jest określenie, że sprawa ma charakter wyborczy. Celem tego szczególnego sposobu rozpoznania spraw w tym przedmiocie nie jest działanie prewencyjne na użytek kolejnych wyborów czy też napiętnowanie nierzetelnego działania osób posługujących się nierzetelnymi formami agitacji wyborczej już po wyborach. Ten specyficzny tryb postępowania jest zastrzeżony jedynie do czasu wyborów.
Postępowanie wyborcze
Powszechnie mówi się o „procesach wyborczych”, jednak z formalnego punktu widzenia jest to całkowicie chybione określenie. Postępowanie wszczyna się składając wniosek a nie pozew, samo postępowanie prowadzone jest w trybie nieprocesowym, a jego efektem jest postanowienie, a nie wyrok. Wniosek o rozpoznanie sprawy w trybie wyborczym kieruje się do sądu okręgowego. Pismo to może złożyć kandydat lub pełnomocnik komitetu wyborczego, a sąd rozpoznaje sprawę w ciągu 24 godzin. Sprawa może być rozpoznana nawet w przypadku usprawiedliwionej nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, jeżeli zostali oni prawidłowo powiadomieni. Ma to na celu zapewnienie szybkiego rozpoznania sprawy i przeciwdziałanie przewlekaniu postępowania. Sąd zawsze doręcza postanowienia oraz jego uzasadnienie.
Osoba niezadowolona z postanowienia sądu może złożyć zażalenie. Zażalenie należy złożyć w ciągu 24 godzin od doręczenia postanowienia. Samo rozpatrzenie zażalenia również następuje w ciągu 24 godzin.
Możliwe rozstrzygnięcia
Jeżeli sąd uzna, że informacje faktycznie są nieprawdziwe może zastosować jeden z kilku środków.
Pierwszym rozwiązaniem jest orzeczenie o zakazie rozpowszechniania określonych informacji. Naruszenie zakazu może skutkować grzywną.
Bardziej radykalnym orzeczeniem jest orzeczenie o przepadku materiałów wyborczych zawierających nieprawdziwe informacje. Takie rozstrzygnięcie dotyczyć może wyłącznie materiałów wyborczych. Materiałem wyborczym jest każdy pochodzący od komitetu wyborczego upubliczniony i utrwalony przekaz informacji mający związek z zarządzonymi wyborami. Nie jest zatem dopuszczalne orzeczenie przepadku np. materiałów prasowych.
Często stosowanym środkiem jest nakazanie sprostowania informacji. W orzeczeniu sąd wskazuje w jakiej prasie ma być opublikowane sprostowanie oraz w jakim terminie ma to nastąpić. Publikacja sprostowania musi być wykonana najpóźniej w ciągu 48 godzin. Koszty sprostowania ponosi podmiot zobowiązany, czyli kandydat lub komitet przegrywający sprawę. W przypadku odmowy lub niezamieszczenia sprostowania sąd, na wniosek zainteresowanego, zarządza opublikowanie sprostowania w trybie egzekucyjnym. Koszty postępowania egzekucyjnego również ponosi zobowiązany.
Kolejnym praktycznym środkiem jest nakazanie publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste. Odpowiedź stanowi oświadczenie zainteresowanego odnoszące się do informacji rozpowszechnianych przez podmiot zobowiązany.
Możliwe jest również nakazanie przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone. Treść przeprosin i sposób ich wykonania należy określić w postanowieniu sądu.
Zarówno w przypadku przeprosin, jak i publikacji odpowiedzi postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia jest analogiczne jak w wypadku sprostowania.
Ostatnim środkiem jest nakazanie uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 100 000 złotych na rzecz organizacji pożytku publicznego.
Praktyczne aspekty
Żądając przeprosin warto jasno określić nie tylko ich treść, ale także sposób wykonania, w szczególności rozmiar i kolor czcionki, odstępy, rozstrzelenie, kolor tła, itp.
W sprawach dotyczących trybu wyborczego nie ma ograniczenia związanego z końcem kampanii. W związku z tym np. wykonywanie postanowień sądu obowiązujących w przypadku rozpowszechniania nieprawdziwych wiadomości, jest realizowane niezależnie od zakończenia kampanii wyborczej, tj. również w okresie tzw. ciszy wyborczej. Wykonanie prawomocnego postanowienia sądu w tych sprawach nie narusza przepisów o „ciszy wyborczej”.
Postępowanie w trybie wyborczym – Podsumowanie
Postępowanie w trybie wyborczym to szybka ścieżka sądowa służąca weryfikacji nieprawdziwych informacji. Szybkość postępowania jest jego niewątpliwym atutem, jednak istotne ograniczenia powodują, że korzystając z tzw. „procesów wyborczych” trzeba działać bardzo precyzyjnie.
Przeczytaj także:
Odpowiedzialność karna za podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym
Add a Comment