RODO w trakcie kampanii wyborczej
RODO w trakcie kampanii wyborczej
Wprowadzenie tzw. RODO znacząco zwiększyło świadomość obywateli dotyczącą ich danych osobowych, w Kodeksie wyborczym o wiele łatwiej jest wskazać zakazy odnoszące się do przebiegu kampanii wyborczej niż określić nakazy jej dotyczące, w szczególności w obszarze przetwarzania danych osobowych.
Wybory to wielkie przedsięwzięcie organizacyjne także pod względem ochrony danych osobowych. Sprawne przeprowadzenie wyborów wymaga w pierwszej kolejności zebrania list poparcia, stworzenia list kandydatów, komitetów wyborczych, kandydatów. Wreszcie konieczne jest przygotowanie spisów wyborców uprawnionych do głosowania.
Wszystkie dane osobowe muszą być przetwarzane z poszanowaniem obowiązujących norm prawnych nie tylko w zakresie przepisów Kodeksu wyborczego, ale także RODO. Niezgodne z przepisami przetwarzanie danych osobowych może być podstawą nie tylko odpowiedzialności cywilnej, ale także karnej. Poniżej przedstawiam kilka kluczowych kwestii związanych z przetwarzaniem danych osobowych.
Czasy pandemii
Przetwarzania, w tym także udostępnianie danych osobowych musi wynikać z wyraźnej podstawy prawnej. Szeroko omawianym problemem była sprawa organizacji wyborów prezydenckich w 2020 r. W trakcie przygotowań do wyborów Poczta Polska zwrócił się o udostępnienie części A spisów wyborców (dotyczącej właśnie m.in. wyborów na prezydenta).
Problem w tym, że w chwili kiedy Poczta Polska zwróciła się o udostępnienie list wyborczych nie była podmiotem uprawnionym do organizacji wyborów. Z dostępnych danych wynika, że pomimo tego ponad 200 gmin udostępniło listy wyborców.
Z powszechnie dostępnych informacji wynika, że niektórzy wójtowie zostali już prawomocnie skazani za udostępnienie list wyborczych. Pomimo licznych kontrowersji związanych z niepewnym stanem prawnym i ciągłymi zmianami przepisów zwłaszcza początkowym okresie pandemii sądy podkreślają, że problem był szeroko komentowany, stąd wójtowie nie mogą zasłaniać się niewiedzą czy nieznajomością prawa. Dodatkowo ważnym argumentem jest to, że organom publicznym wolno czynić tylko to, co jest im wyraźnie dozwolone.
Historia pokazuje zatem, że przetwarzanie danych osobowych jest ważnym i istotnym zagadnieniem w trakcie organizacji wyborów.
Obowiązujące przepisy
Kluczowe pojęcia związane z danymi osobowymi reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r., tzw. RODO.
Przetwarzanie danych osobowych, aby było zgodne z prawem, wymaga wyraźnej podstawy prawnej lub zgody osoby, której dane dotyczą. „Przetwarzanie” oznacza operację lub zestaw operacji wykonywanych na danych osobowych lub zestawach danych osobowych w sposób zautomatyzowany lub niezautomatyzowany. Dla przykładu przetwarzaniem będzie w szczególności zbieranie, utrwalanie, organizowanie, porządkowanie, przechowywanie itd.
Podmiotem przetwarzającym dane osobowe, czyli administratorem będą oczywiście organy odpowiedzialne za organizację wyborów, jednak dane osobowe będą także przetwarzane przez komitety wyborcze.
Pierwszym przypadkiem przetwarzania danych osobowych, który warto omówić są sytuacje, w których przetwarzanie danych jest wprost przewidziane w przepisach. Są to działania związane ze zgłaszaniem kandydatów w wyborach, zbieraniem i dalszym przetwarzaniem danych z list wyborczych, pozyskiwaniem wpłat finansowych na kampanie. W takim wypadku osoba, której dane dotyczą nie musi wyrażać zgody na przetwarzanie danych osobowych. Jednakże na administratorze spoczywa szereg obowiązków, w tym w szczególności obowiązki informacyjne. Administrator musi poinformować każdą osobę między innymi o tym kto przetwarza jej dane oraz jakie prawa jej przysługują (tzw. klauzula informacyjna).
Z kolei przetwarzanie danych osobowych przez komitety wyborcze na potrzeby kampanii wyborczej, które nie wynikają bezpośrednio z uprawnień wskazanych w Kodeksie wyborczym jest możliwe, lecz wymaga wykazania innej podstawy prawnej przetwarzania, np. zgody albo wykazania prawnie uzasadnionego interesu administratora. Drugi z przypadków będzie miał zastosowanie w przypadku przetwarzania danych w związku z zawartymi umowami. W pozostałych przypadkach konieczne jest uzyskanie wyraźnej i dobrowolnej zgody na przetwarzanie danych.
Ponieważ to administrator musi wykazać, że do przetwarza dane zgodnie z prawem warto zadbać o uzyskanie zgody na przetwarzanie danych i odpowiednie jej przechowywanie (lub utrwalenie).
Sankcje
Polskie prawo przewiduje trzy rodzaje sankcji za niewłaściwe przetwarzanie danych osobowych, są to kary administracyjne, odpowiedzialność cywilna i wreszcie odpowiedzialność karna.
Przepisy karne nie znalazły się w RODO, jednak polski ustawodawca wprowadził przepisy w ustawie z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych.
Za przetwarzanie danych osobowych pomimo tego, że choć ich przetwarzanie nie jest dopuszczalne grozi kara grzywna, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do dwóch lat. Trzeba jednak zauważyć, że przetwarzanie danych związanych z poglądami politycznymi zagrożone jest karą do trzech lat pozbawienia wolności.
Przepis jest niezwykle ogólny i może mieć zastosowanie w przypadku każdego przetwarzania danych osobowych bez podstawy prawnej. Oczywiście przestępstwem jest tylko takie przetwarzanie danych wbrew prawu, którego szkodliwość społeczna jest wyższa niż znikoma. Trzeba jednak zauważyć, e w przypadku wyborów do czynienia mamy zazwyczaj z danymi szczególnie wrażliwymi (poglądy polityczne), a zbiory danych osobowych często dotyczą wielu osób i zawierają także inne dane osobowe jak PESEL czy miejsce zamieszkania.
Mówiąc o odpowiedzialności karnej nie sposób nie zwrócić też uwagi na to, że przestępstwem jest także przeszkadzanie przemocą, groźbą lub podstępem w wykonywaniu procedur wyborczych. Przestępstwem może być zatem nie tylko bezprawne przetwarzanie danych osobowych, ale także bezpodstawna odmowa ich przekazania uprawnionym organom.
Podsumowanie
Wybory to okres, w którym dochodzi do przetwarzania danych osobowych na wielu różnych podstawach i wielu płaszczyznach. Pomimo wielu różnych obowiązków warto także zwrócić szczególną uwagę na dopełnienie wszelkich obowiązków ciążących na administratorze danych osobowych. Wrażliwość przetwarzanych danych powoduje, że potencjalnie nawet jednostkowe naruszenie przepisów może być podstawą do wszczęcia postępowania karnego.
RODO w trakcie kampanii wyborczej
Przeczytaj także:
Odpowiedzialność karna za podanie nieprawdy w oświadczeniu majątkowym
Add a Comment